Narodziny ruchu sokolego w Polsce

7 lutego 1867 roku uznaje się za dzień narodzin polskiego Sokolstwa. Tego dnia zatwierdzony został we Lwowie pierwszy statut Towarzystwa Gimnastycznego.
Ponieważ  w jego godle widniał Sokół w locie, prasa lwowska zaczęła w skrócie nazywać je „Sokołem" (termin „Sokół" wszedł do oficjalnej nazwy w 1869 roku).

Inspiracją dla polskiej organizacji było istniejące od 1862 roku Czeskie Zrzeszenie Gimnastyczne „Sokół". Zapożyczony emblemat stanowił ukryty dla władz zaborczych, ale czytelny dla Polaków symbol narodowego godła – Orła Białego i miał wymowę patriotyczno-niepodległościową. Te dwa elementy – sport i walka narodowowyzwoleńcza – stały się nierozłącznymi elementami organizacji. W trudnych czasach braku własnego państwa, Sokół stał się symbolem oporu i walki o polską tożsamość.

Organizacja ta była czymś więcej niż zwykłym towarzystwem gimnastycznym – była szkołą patriotyzmu, miejscem kształtowania charakteru i ducha narodowego. Jej motto „W zdrowym ciele zdrowy duch" nabierało szczególnego znaczenia w kontekście narodowych aspiracji.

Sokół w Ropczycach – 130 lat tradycji

Na ziemi ropczyckiej Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół" zakorzenił się głęboko, stając się integralną częścią lokalnej społeczności. Przez 130 lat swojego istnienia organizacja ta odgrywała kluczową rolę w życiu miasta, wykraczając daleko poza ramy zwykłej działalności sportowej.

Budynek ropczyckiego Sokoła pełnił nie tylko funkcje sportowe, ale stał się prawdziwym centrum życia społecznego i kulturalnego. W jego murach organizowano spotkania lokalnej społeczności, wykłady, koncerty i inne inicjatywy mające na celu integrację mieszkańców oraz promowanie wartości patriotycznych. To tutaj kształtowały się postawy obywatelskie, budowano więzi społeczne i przekazywano kolejnym pokoleniom dziedzictwo narodowe.

Pamięć utrwalona w kadrze.
Wystawa autorska Anny Panek
„Budynki Sokoła na Podkarpaciu"

Czerwcowa wystawa „Budynki Sokoła na Podkarpaciu" to owoc pasji Anny Panek – fotografki, która od ponad półwiecza nazywa Ropczyce swoim domem, tutaj żyje i pracuje. Ta wieloletnia Czytelniczka naszej biblioteki, znana z prowadzonych tu warsztatów fotograficznych, łączy w sobie profesjonalizm technika dentystycznego z artystyczną wrażliwością instruktora fotografii krajoznawczej. Jako przewodnicząca Fotograficznej Sekcji Krajoznawczej PTTK w Rzeszowie od dekady inspiruje innych do odkrywania piękna naszego regionu przez obiektyw aparatu. Jej najnowsza wystawa, prezentowana z okazji 130-lecia ropczyckiego Sokoła, to hołd złożony zarówno lokalnej historii, jak i architektonicznemu dziedzictwu Podkarpacia.

To przedsięwzięcie stanowi doskonałą okazję do refleksji nad architekturą tych szczególnych obiektów oraz ich znaczeniem w historii lokalnej i narodowej.

Wystawa przedstawi fotografie budynków „Sokoła" z różnych miast Podkarpacia, ukazując nie tylko ich wartość estetyczną, ale przede wszystkim ich rolę w kształtowaniu życia społecznego. Każdy z prezentowanych obiektów to świadectwo epoki, opowieść o ludziach, którzy w tych murach budowali swoją tożsamość i wspólnotę.

Dla miłośników historii, architektury i kultury wystawa będzie okazją do przypomnienia sobie o wartościach, jakie niosły ze sobą tradycje „Sokoła" oraz ich wpływie na rozwój lokalnych społeczności. To także moment refleksji nad tym, jak architektura może służyć budowaniu ducha wspólnoty.

Tragiczna utrata
 – zniszczenie budynku ropczyckiego Sokoła

Historia ropczyckiego Sokoła naznaczona jest bolesną stratą. Choć budynek przetrwał zawieruchę II wojny światowej, nie ostał się przed destrukcyjną siłą lat Polski Ludowej. W połowie ubiegłego wieku, za rządów komunistycznych, ten symbol lokalnej tożsamości i tradycji został rozebrany.

Zniszczenie budynku było nie tylko fizyczną utratą zabytku architektury, ale przede wszystkim symbolicznym ciosem w pamięć i ciągłość tradycji lokalnej społeczności. Komuniści, dążąc do wymazania śladów dawnej Polski, nie oszczędzili również tych miejsc, które były kolebką polskiego patriotyzmu i ducha obywatelskiego.

Ta strata jest tym bardziej dotkliwa, że budynek Sokoła był nie tylko obiektem architektonicznym, ale żywym centrum życia społecznego, miejscem, gdzie przez dziesięciolecia kształtowały się pokolenia Polaków.

***

Architektura jako fundament społeczności

Przykład ropczyckiego Sokoła doskonale ilustruje, jak ogromny wpływ ma architektura na życie społeczne i zdrowie psychiczne mieszkańców. Piękna i funkcjonalna architektura nie jest tylko kwestią estetyki – to fundament, na którym buduje się ducha społeczności.

Więzi społeczne a przestrzeń

Budynki takie jak Sokół pełniły rolę miejsc integracji społecznej. Dobrze zaprojektowane przestrzenie publiczne sprzyjają interakcji między mieszkańcami, tworzą okazje do spotkań i wspólnych działań. Architektura, która uwzględnia potrzeby społeczne, może stać się katalizatorem budowania więzi międzyludzkich.

Tożsamość i przynależność

Budynki odzwierciedlające lokalną historię i kulturę pomagają mieszkańcom budować poczucie tożsamości i przynależności. Sokół w Ropczycach był właśnie takim miejscem – jego architektura i funkcja społeczna wzmacniały poczucie wspólnoty i dumy z lokalnego dziedzictwa. Piękna architektura ma udowodnioną naukowo zdolność wpływania na nasze emocje i samopoczucie. Estetyczne i harmonijne budynki inspirują, poprawiają nastrój i wpływają pozytywnie na zdrowie psychiczne. Przestrzenie, które integrują elementy natury i promują aktywność fizyczną, dodatkowo wzmacniają ten pozytywny wpływ.

Lekcja dla współczesności

Historia ropczyckiego Sokoła niesie ze sobą ważne przesłanie dla współczesnych. Pokazuje, jak cenna jest architektura, która serves not only funkcjonalne, ale i społeczne potrzeby wspólnoty. Utrata budynku Sokoła to nie tylko strata materialną, ale przede wszystkim symboliczna – zniszczenie miejsca, które przez dziesięciolecia było sercem lokalnej społeczności.

Wystawa Anny Panek przypomina nam o tej stracie, ale także o tym, jak ważne jest dbanie o dziedzictwo architektoniczne. Każdy budynek niosący w sobie historię i tradycję zasługuje na ochronę, bo jego zniszczenie to nie tylko fizyczna utrata, ale także zerwanie nici łączącej nas z przeszłością.

Podsumowanie – skrzydła pamięci

130 lat istnienia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół" w Ropczycach to historia, która wykracza daleko poza sport i gimnastykę. To opowieść o budowaniu wspólnoty, o walce o tożsamość narodową, o sile tradycji i o tym, jak architektura może służyć najszlachetniejszym celom społecznym.

Choć budynek ropczyckiego Sokoła już nie istnieje, jego pamięć żyje w sercach mieszkańców i w zbiorowej świadomości miasta. Czerwcowa wystawa będzie okazją do oddania hołdu tej tradycji i do refleksji nad tym, jak ważne jest dbanie o miejsca, które budują ducha wspólnoty.

Sokół z Ropczyc może już nie mieć swojego gniazda, ale jego skrzydła wciąż unoszą się nad miastem, niosąc pamięć o wartościach, które przez 130 lat kształtowały lokalną społeczność. To dziedzictwo, które warto pielęgnować i przekazywać kolejnym pokoleniom, bo w nim kryje się siła i tożsamość naszej małej ojczyzny.

                                                                       Grażyna Woźny, 14 czerwca 2025 r.

Drodzy Czytelnicy!

W tym szczególnym roku 2025 - obchodzimy dwie niezwykle ważne rocznice związane z pierwszym koronowanym królem Polski – Bolesławem Chrobrym. 18 kwietnia 2025 r. obchodziliśmy 1000. rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego na pierwszego króla Polski, a także – jak nam przypomina nasz dokument – 1000 lat od jego śmierci, która nastąpiła 17 czerwca 1025 roku.

Daty graniczne wielkiej epoki

Życie Bolesława Chrobrego można ująć w precyzyjne ramy czasowe: władca Polski z dynastii Piastów w latach 992–1025, książę Polski od 992 i pierwszy koronowany król Polski (od 1025). Syn Mieszka I i Dobrawy, prawdopodobnie otrzymał imię po czeskim dziadku, znanym z brutalności i sadyzmu. Jakże czasem przewrotnie układa się historia – imię po okrutnym przodku, a sam nosiciel stał się symbolem polskiej wielkości!

Daty te – 992 rok jako początek panowania, 18 kwietnia 1025 roku jako prawdopodobna data koronacji (na którą to dzień przypadała w tym roku Wielkanoc), a wreszcie 17 czerwca 1025 roku jako dzień śmierci – wyznaczają epokę fundamentalną dla naszej państwowości. Jakże krótko trwała jego korona królewska – zaledwie dwa miesiące! Ale jak głęboki ślad zostawił w dziejach.

Księgi, które mówią o królu

Nasza kolekcja tematyczna książek  zatytułowana

„KRÓL BOLESŁAW CHROBRY: WZÓR WIARY I JEDNOŚCI NARODU" – zobacz katalog

zachęca do odwiedzenia biblioteki, gdzie można wypożyczyć prezentowane wydawnictwa. Niewątpliwie warto sięgnąć po książki poświęcone temu wielkiemu władcy, bowiem znajdziemy tam nie tylko biografie, ale także prace historyków, które przybliżą nam zarówno życie króla, jak i kontekst polityczny oraz religijny tamtych czasów.

O jego dokonaniach rozpisywali się nie tylko polscy kronikarze, ale też tworzący za miedzą biskup Merseburga Thietmar. Dla Galla Anonima był Bolesławem „Wielkim". Niemiecki dziejopisarz porównywał go tymczasem do samego szatana. Cóż za różnica w ocenach! Dla swoich – wielki, dla wrogów – szatan. Historia bywa jak językoznawstwo – wszystko zależy od perspektywy i kontekstu.

Legendy oplatające postać króla

W kulturze ludowej, a także w literaturze pięknej, postać  Bolesława Chrobrego obrosła w legendy, które wzbogacają jego historyczny wizerunek. Oto najciekawsze z nich:

Legenda o Złotej Koronie mówi, że Chrobry zdobył złotą koronę w bitwie z niemieckim cesarzem Ottonem III. Po zwycięstwie cesarz miał przekazać mu koronę jako symbol uznania jego władzy. To wydarzenie miało być początkiem polskiej monarchii.

Legendy o Lechu, Czechu i Rusie łączą Chrobrego z opowieścią o trzech braciach, którzy założyli trzy słowiańskie narody. W tej tradycji Lech, przodek Polaków, miał założyć Gniezno, a Chrobry był jego potomkiem, który zjednoczył Polaków i zapewnił im potęgę.

Legenda o świętym Wojciechu przypomina, że Chrobry był bliskim przyjacielem świętego Wojciecha, misjonarza. Po śmierci Wojciecha Chrobry miał sprowadzić jego relikwie do Polski, co umocniło chrześcijaństwo w kraju i przyczyniło się do rozwoju kultury.

Szczególnie ciekawa jest Legenda o Słowiańskim Słowiku, w której Chrobry miał zyskać przychylność samego Boga, gdy uratował słowika uwięzionego przez złego czarodzieja. Dzięki temu Chrobry zyskał nadprzyrodzone moce pomagające mu w walce z wrogami.

Wreszcie legenda o zjednoczeniu plemion przedstawia Chrobrego jako tego, który podczas wielkiego zjazdu w Gnieźnie zjednoczył wszystkich władców, co doprowadziło do powstania silnego królestwa.

Dziedzictwo kulturowe i językowe

Po panowaniu Bolesława Chrobrego nastąpiły istotne zmiany w kulturze i religii, które miały długotrwały wpływ na rozwój kraju. Chrystianizacja społeczeństwa umocniła się, a Kościół stał się centralnym elementem życia społecznego i politycznego. Związek z Zachodem, dzięki koronie królewskiej i przyjęciu chrześcijaństwa w obrządku łacińskim, sprawił, że Polska zaczęła integrować się z kulturą zachodnioeuropejską.

Szczególnie ważny dla nas, miłośników słowa polskiego, jest rozwój piśmiennictwa. Wzrost znaczenia Kościoła przyczynił się do rozwoju piśmiennictwa – wprowadzono łacińskie pismo oraz nowe formy literackie, takie jak kroniki, które dokumentowały historię i wydarzenia związane z rozwojem państwa.

Zaczęły powstawać pierwsze szkoły przykościelne, które kształciły duchowieństwo oraz świeckich. Edukacja stała się bardziej dostępna, co przyczyniło się do wzrostu świadomości społecznej i kulturowej. To właśnie wtedy kształtowały się fundamenty polskiej kultury językowej.

Ciekawe źródła

Dla tych, którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę o Bolesławie Chrobrym, polecam następujące źródła internetowe:

• Muzeum Historii Polski w Warszawie (https://muzhp.pl/kalendarium/koronacja-boleslawa-chrobrego) – szczegółowe informacje o koronacji
• Portal Dzieje.pl (https://dzieje.pl/wiadomosci/1000-rocznica-koronacji-boleslawa-chrobrego-opinie-historykow) – opinie historyków o rocznicy koronacji
• Histmag.org (https://histmag.org/Boleslaw-Chrobry-9671025-20186) – kompleksowy portal historyczny
• Wielka Historia (https://wielkahistoria.pl/encyklopedia/boleslaw-chrobry-967-1025-pierwszy-krol-polski/) – encyklopedia historyczna
• Ciekawostki Historyczne (https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/boleslaw-i-chrobry-967-1025/) – popularno-naukowe ujęcie tematu

Słowo końcowe

Tysiąc lat temu jeden człowiek zdołał tak mocno zapisać się w dziejach, że dziś, po tysiącu latach, wciąż o nim mówimy, czytamy, wspominamy. To jest siła prawdziwej wielkości – nie przemija z wiekami, ale trwa w pamięci, w legendach, w języku, którym o niej opowiadamy.

Jak pisał kronikarz: „Kto w imię Boże walczy, ten nigdy nie jest sam." Te słowa przypominają nam o sile wiary i jedności w dążeniu do wspólnego celu. Dzisiaj, tysiąc lat później, nadal możemy czerpać z tego przesłania. Wspólnie oddajmy hołd naszemu pierwszemu królowi, który prowadził nas ku wierze i niezłomnej ojczyźnie – jak głosi nasz źródłowy tekst biblioteczny.

Historia to przecież nie tylko daty i fakty – to żywy język, którym przekazujemy kolejnym pokoleniom to, co najważniejsze. I dlatego warto czasem sięgnąć do biblioteki, wziąć do ręki księgę o Bolesławie Chrobrym i przekonać się, jak pięknie potrafi brzmieć opowieść o naszych dziejach.

***

Chwała Chrobremu

Mężny władca, pierwszy król,

Mieczem kreślił Polski kształt.

W koronie złotej, pośród pól,

Chrobry wzniósł potęgi gmach.

Gniezno, Poznań, Kraków gród,

Pod berłem jego rosły w moc.

Zjednoczył ziemie, scalił lud,

Rozświetlił państwa mroczną noc.

Z cesarzem stanął twarzą w twarz,

Wbił słupy w Łaby wartki nurt.

Pamięci jego wieczny straż,

Stoi jak Polski wieczny mur.

Bolesław Wielki, pierwszy z królów,

Ojczyzny naszej dumny syn.

Historia wielbi jego trud,

Chrobrego sława wiecznie lśni.

***

                             Opracowała: Grażyna Woźny, 13 czerwca 2025 r.

31 maja w Filii Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Ropczycach-Witkowicach odbyło się kolejne spotkanie Dyskusyjnego Klubu Książki dla Dzieci. Tym razem wspólnie rozmawialiśmy o wyjątkowej książce pt. „Dziadkowie od A do Z” autorstwa Raquel Diaz Reguera.

To pełna ciepła, humorystyczna opowieść, w której przedstawiono aż 30 typów dziadków - od tych najbardziej energicznych po tych nieco bardziej zamyślonych. Książka stworzona z myślą o wspólnym czytaniu, szczególnie przez wnuków i ich dziadków.

Podczas spotkania każdy z uczestników opowiedział o swoich dziadkach i spróbował przyporządkować ich do jednego z opisanych w książce typów. Nie zabrakło uśmiechów i pięknych wspomnień.

Na zakończenie wykonaliśmy prace plastyczne, które posłużyły jako upominki dla naszych ukochanych dziadków - bo nic nie sprawia tyle radości co prezent wykonany własnoręcznie.

Istnieje wiele książek, które miały znaczący wpływ na wydarzenia historyczne, kształtując myślenie społeczne, religię, politykę oraz ruchy społeczne:

Oto kilka przykładów:

Biblia - wydanie wszystkich ksiąg Starego i Nowego Testamentu. Najlepsze jest tłumaczeniem łacińskiego tekstu, tzw. Wulgaty, wywodzącej się od św. Hieronima. Przekładu całej Wulgaty dokonał w roku 1596 ks. Jakub Wujek SI. Nazwisko ks. Wujka stanowi w historii polskiej biblistyki epokę, a dzieło jego nie straciło nic na znaczeniu przez następne stulecia i dziś oceniane jest przez historyków literatury i językoznawców jako arcydzieło polszczyzny XVI wieku.

Mały Książę – Antoine de Saint-Exupéry : Choć wydaje się to być bajką dla dzieci, książka ta porusza głębokie tematy dotyczące miłości, przyjaźni i sensu życia, wpływając na myślenie wielu pokoleń.

Manifest Komunistyczny – Karol Marks i Fryderyk Engels : Opublikowany w 1848 roku, dokument ten stał się fundamentem ideologii komunistycznej, wpływając na rewolucje i ruchy robotnicze na całym świecie.

Wojna i pokój – Lew Tołstoj : Ta epicka powieść nie tylko ukazuje losy ludzi w czasie wojen napoleońskich, ale także wyznacza nowe standardy w literaturze, przyczyniając się do refleksji nad moralnością i historią.

Zbrodnia i kara  – Fiodor Dostojewski : Ta powieść nie tylko bada psychologię zbrodni, ale także wpływa na dyskusje na temat etyki i moralności w społeczeństwie, co miało znaczenie w kontekście reform społecznych w Rosji.

Walden – Henry David Thoreau : Thoreau promował ideę prostego życia w zgodzie z naturą, co zainspirowało ruchy ekologiczne i filozofię życia w zgodzie z naturą.

Rok 1984 – George Orwell : Ta dystopijna powieść (utwór fabularny z dziedziny literatury fantastyczno-naukowej, który ukazuje czarną wizję przyszłości, wewnętrznie spójną i wynikającą z krytycznej obserwacji otaczającej autora sytuacji społecznej), ostrzega przed totalitaryzmem i kontrolą społeczeństwa, wpływając na myślenie o wolności i prawach człowieka.

Feminine Mystique – Betty Friedan : Publikacja ta uznawana jest za początek nowoczesnego ruchu feministycznego w Stanach Zjednoczonych, wpływając na zmiany w społeczeństwie i prawodawstwie.

KSIĘGA, KTÓRA NA kształtuje HISTORIĘ LUDZKOŚCI „PISMO ŚWIĘTE”

Pismo Święte stanowi kompletne wydanie wszystkich ksiąg Starego i Nowego Testamentu, będące fundamentalnym dziełem dla polskiej tradycji biblijnej. To monumentalne dzieło reprezentuje najwyższą jakość przekładu biblijnego w języku polskim, opartego na łacińskim tekście zwanym Wulgatą, której autorstwo przypisuje się świętemu Hieronimowi z Strydonu.

Wulgata, powstała w IV wieku po Chrystusie, przez wieki stanowiła oficjalny tekst Biblii w Kościele zachodnim. Jej nazwa, pochodząca od łacińskiego słowa "vulgatus" (powszechny, rozpowszechniony), odzwierciedla powszechne użycie tego przekładu w liturgii i nauczaniu Kościoła. Święty Hieronim, wybitny uczony i asceta, podjął się tego monumentalnego zadania na polecenie papieża Damazego I, tworząc przekład, który na stulecia stał się punktem odniesienia dla całej zachodniej chrześcijańskiej tradycji biblijnej.

Dzieło księdza Jakuba Wujka

Przekładu całej Wulgaty na język polski dokonał w roku 1596 ksiądz Jakub Wujek, członek Towarzystwa Jezusowego. Ten wybitny jezuita, teolog i humanista, podjął się zadania o ogromnej wadze i znaczeniu dla polskiej kultury religijnej. Jego praca była nie tylko aktem przekładu językowego, ale również dziełem głębokiej refleksji teologicznej i filologicznej.

Ksiądz Wujek, urodzony w 1541 roku w Wągrowcu, był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego renesansu katolickiego. Wykształcony w duchu ówczesnej humanistyki, łączył gruntowną znajomość języków klasycznych z głęboką wiedzą teologiczną. Jego podejście do przekładu Pisma Świętego cechowała niezwykła skrupulatność i troska o wierność zarówno treści, jak i ducha oryginalnego tekstu.

Epokowe znaczenie w historii polskiej biblistyki

Nazwisko księdza Wujka stanowi w historii polskiej biblistyki prawdziwą epokę, wyznaczając cezurę między wcześniejszymi, często fragmentarycznymi próbami przekładu biblijnego a dojrzałym, kompletnym i literacko doskonałym dziełem. Jego translator był pierwszym pełnym katolickim przekładem Biblii na język polski, wypełniając tym samym istotną lukę w polskim piśmiennictwie religijnym.

Wujkowy przekład Pisma Świętego stał się na długie stulecia podstawowym tekstem biblijnym używanym w powszechnym Kościele rzymsko-katolickim. Jego wpływ na polską kulturę religijną, literaturę i język był niezmiernie głęboki i trwały. Przez kolejne pokolenia ksiądz Wujek był uznawany za niedościgniony wzór tłumacza biblijnego, a jego dzieło stanowi punkt odniesienia dla wszystkich późniejszych prób przekładu Pisma Świętego.

Walory literackie i językowe

Biblia w tłumaczeniu księdza Jakuba Wujka nie straciło nic na znaczeniu przez następne stulecia i dziś jest oceniane przez historyków literatury oraz językoznawców jako prawdziwe arcydzieło polszczyzny XVI wieku. Ta niezwykła trwałość wartości artystycznej i językowej świadczy o wyjątkowym talencie tłumacza oraz o jego głębokim wyczuciu językowym.

Wujkowy przekład cechuje się niezwykłą elegancją stylistyczną, bogactwem słownictwa oraz rytmiczną harmonią, która czyni go przyjemnym w lekturze i łatwym do zapamiętania. Ksiądz Wujek potrafił połączyć wierność wobec łacińskiego oryginału z naturalnym, żywym językiem polskim swojej epoki. Jego proza biblijna odznacza się szczególną melodyjnością i poetyckością, która sprawiła, że wiele fragmentów jego przekładu na trwałe weszło do polskiej świadomości kulturowej.

Wpływ na rozwój języka polskiego

Znaczenie dzieła księdza Wujka wykracza daleko poza ramy literatury religijnej. Jego przekład Biblii odegrał fundamentalną rolę w kształtowaniu się nowożytnej polszczyzny literackiej. Bogactwo językowe Wujkowego tłumaczenia, jego innowacje terminologiczne oraz wypracowane przez niego rozwiązania stylistyczne wywarły ogromny wpływ na rozwój polskiego języka literackiego.

Wielu badaczy podkreśla, że Wujkowy przekład Biblii stał się jednym z najważniejszych źródeł leksykalnych dla polszczyzny. Wprowadził on do języka polskiego liczne neologizmy, ustabilizował terminologię religijną oraz wypracował wzorce składniowe, które określiły normy polskiego języka literackiego.

Dziedzictwo i współczesne znaczenie

Choć od czasów księdza Wujka powstało wiele nowych przekładów biblijnych, wykorzystujących najnowsze zdobycze biblistyki i językoznawstwa, jego dzieło zachowuje pierwsze i niepodważalne miejsce w kanonie polskiej literatury religijnej i kulturowego dziedzictwa narodu.

Współczesna biblistyka polska, korzystając z bardziej doskonałych narzędzi filologicznych i archeologicznych odkryć, stworzyła liczne przekłady. Niemniej jednak Wujkowy przekład pozostaje niedościgniony – najlepszy. Jest także świadectwem wielkości ducha epoki renesansu oraz dowodem na to, jak wysoką wartość artystyczną może osiągnąć dzieło będące jednocześnie wiernym przekładem i samodzielnym utworem literackim.

Pismo Święte w przekładzie księdza Jakuba Wujka pozostaje zatem nie tylko pomnikiem biblistyki, ale również niezastąpionym źródłem poznania bogactwa i piękna dawnej polszczyzny, świadectwem erudycji i talentu jego twórcy oraz trwałym elementem polskiego dziedzictwa kulturowego.

                                                                        Wybór, opracowanie i fotografie: Grażyna Woźny

Wydawnictwa Instytutu Pamięci Narodowej w zbiorach Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Ropczycach.

Kolekcja tematyczna książek „ŚLADY PAMIĘCI: KSIĄŻKI, KTÓRE KSZTAŁTUJĄ NASZĄ HISTORIĘ” - zobacz katalog: 

Instytut Pamięci Narodowej (dalej IPN) powołano 19 stycznia 1999 r. na mocy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. Większość działań Instytutu obejmuje okres od 8 listopada 1917 roku do 31 lipca 1990 roku.

Instytucja gromadzi i zarządza dokumentami organów bezpieczeństwa państwa, sporządzonymi od 22 lipca 1944 do 31 lipca 1990 roku. W swoich archiwum gromadzi materiały, oryginalne dokumenty i kopie oraz pozyskane z innych państw zbiory na nośnikach elektronicznych, głównie od instytucji prowadzących archiwa.

IPN prowadzi również śledztwa w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznych, w tym zbrodni popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości.

Zadaniem IPN-u jest również poszukiwanie miejsc spoczynku osób:

• poległych w walkach o niepodległość i zjednoczenie Państwa Polskiego,
• poległych w walce z systemem totalitarnym
• Zamordowanych wskutek represji totalitarnych i czystek etnicznych.

 GŁÓWNE ZADANIA I FUNKCJE IPN-u TO:

• Archiwalno-dokumentacyjna - gromadzi i zarządza dokumentami organów bezpieczeństwa z lat 1944-1990 oraz materiałami z archiwów zagranicznych, instytucji polonijnych i zbiorów prywatnych.

• Śledcza - prowadzi dochodzenia w sprawach zbrodni nazistowskich i komunistycznych popełnionych na Polakach i obywatelach polskich innych narodowości, a także poszukuje miejsca spoczynku ofiar totalitaryzmu.
• Naukowo-badawcza - kieruje badaniami historycznymi i prowadzi działalność edukacyjną poprzez projekty, wystawy, filmy i programy medialne.
• Upamiętniająca - zajmuje się upamiętnianiem ważnych wydarzeń, miejsc i postaci z historii walk i męczeństwa narodu polskiego oraz innych narodów na terenie Polski.

Ponadto Instytut Pamięci Narodowej (IPN) angażuje się w różnorodne wydarzenia i działalności, mające na celu upamiętnienie historii Polski oraz edukację społeczeństwa, np.:

• Wydarzenia rocznicowe : IPN organizuje obchody ważnych rocznic historycznych, takich jak 11 listopada (Święto Niepodległości), 1 sierpnia (Wybuch Powstania Warszawskiego) czy 1 września grudnia (Rocznica wybuchu II wojny światowej).
• Edukacja historyczna : IPN prowadzi programy edukacyjne w szkołach, organizując warsztaty, wykłady i debaty, aby młodzież mogła lepiej poznać historię Polski XX wieku.
• Spotkania rocznicowe, wykłady i lekcje historii odbywają się również w naszej instytucji z inicjatywy dra Jacka Magdonia z IPN - Oddział w Rzeszowie.
  Dzięki tej współpracy MiPBP w Ropczycach ponad 100 cennych książek formie darowizny od IPN-u.
• Wystawy i publikacje : Instytut regularnie przygotowuje wystawy tematyczne oraz wydaje książki, które dokumentują wydarzenia z historii Polski, w tym działalność opozycji antykomunistycznej.
• Badania naukowe: IPN prowadzi różnorodne badania nad historią Polski, archiwizując dokumenty i materiały dotyczące II wojny światowej, PRL oraz działalności służb specjalnych.
• Działalność w mediach : IPN publikuje dokumenty oraz materiały w Internecie, aby szerzyć wiedzę na temat historii Polski. Prowadzi również kanały w mediach społecznościowych, aby dotrzeć do szerszej publicznoś
• Konferencje i seminaria : Instytut organizuje konferencje naukowe, na których badacze i historycy dzielą się swoimi odkryciami na temat różnych aspektów historii Polski.

Dzięki tym działaniom IPN stara się nie tylko ocalić pamięć o ważnych wydarzeniach, ale także angażować społeczeństwo w dyskusję na temat historii i jej wpływu na współczesność.

IPN ma siedzibę główną w Warszawie przy ul. Janusza Kurtyki 1 oraz rozbudowaną strukturę terenową obejmującą 11 oddziałów w głównych miastach Polski i 7 delegatur w mniejszych ośrodkach.

***

Kilka zdań o kolekcji książek IPN-u „Ślady Pamięci: Książki, które kształtują naszą historię”– zob.

Prezentowana kolekcja książek wydanych przez Instytut Pamięci Narodowej stanowi imponujący dorobek badawczy i edytorski, obejmujący najważniejsze zagadnienia z najnowszej historii Polski. Publikacje te, powstałe w oparciu o rzetelne badania archiwalne i źródłowe, rzucają nowe światło na dramatyczne wydarzenia XX wieku - od czasów II wojny światowej, przez trudny okres stalinowski, aż po walkę o odzyskanie niepodległości.

Szczególną wartość mają wydawnictwa dokumentalne, takie jak wielotomowa seria „Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945", która po raz pierwszy udostępnia szerokiemu gronu czytelników unikalne materiały źródłowe dotyczące polskiego ruchu oporu. Równie ważne są monografie poświęcone represjom komunistycznym, działalności aparatu bezpieczeństwa oraz losowi Polaków w sowieckich obozach i więzieniach.

Kolekcja obejmuje również publikacje o charakterze edukacyjnym z serii „Teki Edukacyjne IPN", które w przystępny sposób przedstawiają skomplikowane zagadnienia historyczne, takie jak stan wojenny, zbrodnia katyńska czy droga Polski do wolności przez ruch "Solidarności".
Publikacje te pełnią szczególnie istotną rolę w edukacji historycznej społeczeństwa.

Wśród prezentowanych pozycji znajdziemy zarówno fundamentalne opracowania naukowe, jak i biografie wybitnych postaci, wspomnienia świadków historii czy katalogi zbiorów archiwalnych. Wszystkie wydawnictwa IPN-u łączy wspólny cel - odkrywanie i upowszechnianie prawdy o najnowszej historii Polski oraz zachowanie pamięci o ofiarach totalitaryzmów XX wieku.

Prezentowana kolekcja Ślady Pamięci: Książki, które kształtują naszą historię  stanowi jedynie fragment bogatych zbiorów bibliotecznych, po które chętnie sięgają ropczyczanie, w szczególności historycy, studenci i osoby starsze, które doświadczyły rządów totalitarnych XX wieku.

W Czytelni gromadzona jest literatura historyczna o najwyższej wartości naukowej i poznawczej. Nasza biblioteka to miejsce, gdzie historia staje się żywa - dzięki starannie dobranym publikacjom, które łączą rzetelność badawczą z przystępnością przekazu.

Nasi bibliotekarze służą nie tylko badaczom i historykom, ale wszystkim tym, którzy pragną lepiej poznać i zrozumieć skomplikowaną historię Polski XX wieku. Zbiory obejmują publikacje różnych wydawnictw naukowych, ze szczególnym uwzględnieniem DŻS i dorobku Instytutu Pamięci Narodowej, który od lat prowadzi pionierskie badania nad najnowszą historią Polski.

W naszych zbiorach znajdą Państwo materiały zarówno dla zaawansowanych czytelników, jak i dla tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z historią.

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Ropczycach jest otwarta dla wszystkich mieszkańców RP; dla tych którzy chcą zgłębić prawdę o przeszłości, by lepiej rozumieć teraźniejszość i budować dobrą przyszłość opartą na pamięci i mądrości pokoleń.

Tekst i fotografie: Grażyna Woźny- starszy kustosz MiPBP w Ropczycach,
Ropczyce,  czerwiec 2025 r.