12 kwietnia w Filii Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Ropczycach-Witkowicach odbyły się warsztaty plastyczne dla dzieci pt. „Wkrótce Wielkanoc!” Podczas zajęć dzieci wysłuchały kilka wierszyków z książki „Polskie święta i zwyczaje: wiersze o świętach” Agaty Karpińskiej, które wprowadziły w atmosferę Świąt Wielkanocnych. Przy użyciu bibuły zostały wykonane prace plastyczne przedstawiające kolorowe pisanki, z których wykluwa się kurczaczek. Wszystkie prace wyglądały fenomenalnie! Zwieńczeniem zajęć były wyścigi z przenoszeniem jajka na łyżce.

Serdecznie dziękujemy za spotkanie.

W CIENIU BRZÓZ KATYŃSKICH

Zbrodnia katyńska – echo bolesnych wspomnień, które wciąż przeraźliwie brzmi w sercach Polaków. Oto, niemal osiemdziesiąt pięć lat po tych tragicznych wydarzeniach, pamięć o ofiarach wciąż domaga się nie tylko naszego milczenia, ale i pełnego oddania. Wśród tysięcy dusz, które zniknęły w mrocznych lasach Katynia, Miednoje i Charkowa, byli nie tylko oficerowie, ale także lekarze, prawnicy, nauczyciele – elita narodu, której cienie wciąż krążą w naszej historii. Ich dziedzictwo nie przeminęło z czasem; żyje w rodzinnych opowieściach, świadectwach i losach kolejnych pokoleń, jak niewidzialna nić, splatająca przeszłość z teraźniejszością.

 WNUCZKA GENERAŁA  

Ewa Teresa Bąkowska, z domu Smorawińska (1962-2010) – to nazwisko, które wywołuje wspomnienie. Bibliotekarka, harcerka, strażniczka pamięci, urodzona w Krakowie, zniknęła w Smoleńsku, ale jej duch wciąż „krąży” wśród książek. Wnuczka generała brygady Mieczysława Smorawińskiego, jednej z ofiar katyńskiej zbrodni, nosiła w sobie ciężar przeszłości z godnością, której próżno szukać w hałaśliwych deklaracjach. Była cicha, lecz niezłomna, jak cień, który nie ustępuje przed blaskiem słońca.

W artykule ‘Wnuczka generała’ opublikowanym w „Dzienniku Polskim” 5 października 2007 roku, odsłania się przed nami sylwetka Ewy – niezwykle świadomej swojego dziedzictwa. Dziadek, zamordowany w Katyniu w 1940 roku, był dla niej nie tylko bohaterem, ale i moralnym przewodnikiem. Jej pamięć o nim była jak latarnia w mrokach historii, prowadząca ku zrozumieniu.

 STATYSTYKI DOTYCZĄCE OFIAR ZBRODNI KATYŃSKIEJ:

Zbrodnia katyńska, będąca jedną z najciemniejszych kart w historii Polski, dotknęła nie tylko jednostek, ale i całe społeczności. Szacuje się, że w wyniku masowych egzekucji przeprowadzonych przez Sowietów w 1940 roku zginęło około 21 768 Polaków. Wśród nich znajdowało się nie tylko wielu oficerów, ale także przedstawicieli elit intelektualnych, w tym lekarzy, nauczycieli, prawników i duchownych.

• Oficerowie Wojska Polskiego: około 14 700 oficerów i podoficerów Wojska Polskiego zostało zamordowanych. Większość z nich stanowiła elita polskiego wojska, a ich śmierć miała poważne konsekwencje dla struktury sił zbrojnych Polski.

• Wojskowi rezerwiści i cywile: około 6 000 ofiar stanowili wojskowi rezerwiści, a także cywile, w tym osoby związane z administracją, edukacją i kulturą. Ich zniknięcie przyczyniło się do osłabienia społeczności lokalnych i utraty wiedzy oraz umiejętności, które były kluczowe dla rozwoju kraju.

• Miejsca zbrodni: Najbardziej znane miejsca, w których dokonano egzekucji, to Katyń, Miednoje, Charków i Twer. Każde z tych miejsc kryje w sobie niezatarte ślady tragedii, które wciąż domagają się upamiętnienia.

• Rodziny ofiar: szacuje się, że zbrodnia katyńska dotknęła bezpośrednio około 100 000 osób, w tym bliskich ofiar. Wiele rodzin zostało pozbawionych nie tylko swoich bliskich, ale także stabilności ekonomicznej i społecznej.

 BIBLIOTEKARKA Z POWOŁANIA  

 Spotkanie, które odmieniło bieg poszukiwań  - wspomnienie

W 2009 roku, w Bibliotece Jagiellońskiej, nasze drogi się skrzyżowały. Szukałam materiałów o Towarzystwie Szkoły Ludowej w Ropczycach, nie wiedząc, że właśnie otwieram drzwi do jednej z najważniejszych współprac w moim życiu. Pani Ewa, wtedy już zastępca dyrektora Biblioteki Polskiej Akademii Nauk, nie tylko znała odpowiedzi, ale potrafiła wskazać właściwy kierunek myślenia. Wspomniałam temat, a ona jak z kapelusza czarodzieja wyciągała tytuły, kolekcje, osobliwe źródła. Nie była bibliotekarką z przymusu – była nią z pasji do prawdy, historii i ludzi. Z niezwykłą życzliwością prowadziła badaczy przez mroczne zakamarki archiwów, gdzie każdy dokument miał swoją historię, często zapomnianą.

 W CIENIU KATYŃSKICH BRZÓZ  

 Śmierć symboliczna

Ewa Bąkowska zginęła 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie smoleńskiej, tragicznie kończąc swoją misję. Leciała samolotem Tu-154M jako członkini delegacji państwowej, w której skład wchodzili przedstawiciele najwyższych władz Polski, w tym prezydent Lech Kaczyński. Celem podróży było uczczenie 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, symbolicznej chwili, w której oddawano hołd pamięci tych, którzy stracili życie w mrocznych czasach II wojny światowej. Ta śmierć, niczym cios w serce, miała wymiar symboliczny. Pani Ewa, jako wnuczka zamordowanego oficera, podążała do miejsca, gdzie historia zderzała się z osobistym losem. Jej nazwisko zapisało się w księdze pamięci, obok ofiar sprzed siedmiu dekad, przypominając nam, że historia zatacza krąg.

 STRAŻNICZKA PAMIĘCI  

 Światło wśród kart książek

Odeszła, ale zostawiła po sobie więcej niż tylko wspomnienie. Zostawiła przykład, jak być bibliotekarzem z misją – nie urzędnikiem, lecz przewodnikiem. Jej ślady w marginesach książek i sercach czytelników to skarby, które będą trwały. Dzięki niej moja praca nad historią Towarzystwa Szkoły Ludowej w Ropczycach zyskała głębię, której bez niej bym nie osiągnęła. Wierzę, że tacy ludzie jak Ewa to latarnicy w ciemności, którzy rozświetlają nasze drogi, przypominając, że prawdziwa wiedza to nie tylko zbiór faktów, ale łańcuch pamięci. Dzięki niej ten łańcuch nie pękł – został spleciony na nowo, mocniejszy, bo świadomy!

                                                  Opracowała Grażyna Woźny, Ropczyce 10.04. 2025r.

na podstawie:

Cienciala, Anna M. ,Katyń: The Soviet Massacre of 1940 , „The Polish Review”, 2000, vol. 45, no. 4

Zych, Michał, Katyń 1940: Zbrodnia i Pamięć, Warszawa, Instytut Pamięci Narodowej, 2010.

Kaczmarek, Aleksander, Zbrodnia Katyńska i jej konsekwencje, „Rocznik Historii Najnowszej”  2001, z. 5.

Wawer, Jerzy, Katyń: Zbrodnia, która wstrząsnęła światem, „Zeszyty Historyczne” 2010, nr 150.

Karp, Krzysztof, Katyń: Historia, Pamięć, Przyszłość, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015.

W piątkowe przedpołudnie 4 kwietnia, Oddział dla Dzieci gościł uczniów klasy V  ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Ropczycach wraz z wychowawczynią Panią Karoliną Sobusiak, którzy  tworzyli  piękne folkowe pisanki wielkanocne.

Pod okiem pani Żakliny Karaś-Siepierskiej, która prowadziła warsztaty, dzieci wyczarowywały piękne pisanki na których znalazły się kolorowe koguciki, zajączki  i inne wiosenno- wielkanocne ozdoby. Oprócz doskonałej zabawy i kreatywności był to czas kultywowania tradycji i integracji klasowej, po której uczniowie wyszli bogatsi o nowe umiejętności.

„DZIŚ SĄ MOJE URODZINY”

6 kwietnia 2025 roku przypada 110. rocznica urodzin wybitnego artysty– Tadeusza Kantora, który przyszedł na świat na początku  XX wieku w powiecie ropczyckim.

Reżyser, scenograf, malarz, twórca autorskiego Teatru Cricot 2 pozostawił po sobie nie tylko rewolucyjne koncepcje teatralne, ale także uniwersalne przesłanie o pamięci, przemijaniu i roli sztuki w życiu człowieka.

„KLISZE PAMIĘCI” – wydarzenie w Wielopolu Skrzyńskim – 6 kwietnia 2025 r.

Z okazji tej wyjątkowej rocznicy odbędzie się wydarzenie KLISZE PAMIĘCI, organizowane pod Patronatem Honorowym Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Województwa Podkarpackiego oraz Wójta Gminy Wielopole Skrzyńskie.

"Mój szybki i dumny wózek.
Zgłębiam na próżno jego tajemniczy mechanizm,
aby wyruszyć w powrotną podróż".
                                                                  Tadeusz Kantor

To spotkanie będzie wyjątkową okazją do refleksji nad dziedzictwem Tadeusza Kantora oraz jego wpływem na polską i światową sztukę.

Wydarzenie organizują m.in. Gmina Wielopole Skrzyńskie, Kantorówka – Ośrodek Dokumentacji i Historii Regionu, Muzeum Tadeusza Kantora, Gminny Ośrodek Kultury i Wypoczynku w Wielopolu Skrzyńskim, Biblioteka Publiczna oraz liczne instytucje kulturalne i akademickie.

                   Szczegóły wydarzenia: KLISZE PAMIĘCI – link do wydarzenia

WIELOPOLE – TEATRALNE WSPOMNIENIE

Małe, niepozorne Wielopole Skrzyńskie – miejsce urodzenia Kantora – dzięki jego twórczości stało się symbolem pamięci o przeszłości. W jego sztukach przeszłość i teraźniejszość nieustannie się przenikają, a osobiste wspomnienia artysty splatają się z losami całych pokoleń. Sam Kantor mówił, że „Wielopole to więcej niż sztuka” – to pamięć wskrzeszona na scenie.

Jego najsłynniejsze spektakle, takie jak „Umarła klasa” i „Wielopole, Wielopole”, stały się manifestem teatru śmierci – pełnego metafor, duchów przeszłości i emocji skondensowanych w przedmiotach codziennego użytku. Dzięki temu Kantor wprowadził do sztuki teatralnej zupełnie nowy język – osobisty, intymny, a zarazem uniwersalny.

TEATR, KTÓRY STWARZA RZECZYWISTOŚĆ

Dla Tadeusza Kantora teatr nie był tylko odtworzeniem rzeczywistości – był jej kreacją. Każdy spektakl stawał się aktem twórczym, w którym aktorzy, rekwizyty i przestrzeń teatralna tworzyły nową rzeczywistość sceniczną.

 „Teatr Kantora nie reprezentuje, on prezentuje” – to jedno z kluczowych założeń jego artystycznej filozofii. Wpływ Kantora na światową sztukę pozostaje niepodważalny. Inspiruje kolejne pokolenia artystów, a jego dzieła do dziś są wystawiane i analizowane przez teatrologów z całego świata.

KSIĘGOZBIÓR „TEATRALNE ANAMNEZY TADEUSZA KANTORA” – KATALOG

Z okazji 110. rocznicy urodzin oraz 35. rocznicy śmierci artysty MiPBP w Ropczycach przygotowała specjalną kolekcję książek poświęconych twórczości i filozofii Kantora. W zbiorze znajdują się zarówno publikacje naukowe, jak i albumy dokumentujące jego sceniczne eksperymenty.

Wybrane z kolekcji…

„Akt twórczy jako mimesis: ‘Dziś są moje urodziny’ – ostatni spektakl Tadeusza Kantora” – Marek Pieniąże.

Publikacja Marka Pieniążka to wnikliwa analiza ostatniego spektaklu Kantora, w którym artysta mierzy się z własną śmiertelnością. Autor bada koncepcję mimesis w twórczości Kantora, wskazując, jak w spektaklu splatają się autobiograficzne motywy i teatralna fikcja.

„Dalej już nic…: teksty z lat 1985–1990” – Tadeusz Kantor
Zbiór późnych tekstów Kantora to świadectwo jego refleksji nad własnym dorobkiem i kondycją teatru. To lektura pełna gorzkich diagnoz, ale też inspirujących myśli o roli artysty w społeczeństwie.

„Moje okruchy Kantora” – Włodek Gąsiewski
Wspomnienia, wiersze i eseje Gąsiewskiego stanowią intymny zapis spotkań z Kantorem i jego sztuką.

„Historia w teatrze Tadeusza Kantora” – Klaudiusz Święcicki
Święcicki analizuje, jak Kantor wykorzystuje historię jako materiał teatralny. Autor pokazuje, że artysta nie rekonstruuje przeszłości, lecz dekonstruuje ją, nadając jej nowe, symboliczne znaczenie.

„Kantor: artysta końca wieku” – Krzysztof Pleśniarowicz
Książka ta przedstawia Kantora jako twórcę u schyłku XX wieku, którego sztuka wyprzedziła swój czas.

„Tadeusz Kantor – między śmietnikiem a wiecznością” – Krzysztof Miklaszewski
Autor, który był bliskim współpracownikiem Kantora, kreśli portret artysty jako wizjonera, ale też człowieka pełnego sprzeczności.

„Wielopole Skrzyńskie i Galicja w ‘kliszach pamięci’ Tadeusza Kantora”
– Klaudiusz Święcicki
Święcicki bada, w jaki sposób Kantor przetwarza w swojej sztuce pamięć o Wielopolu Skrzyńskim i galicyjskiej rzeczywistości.

 „Teatr pamięci Tadeusza Kantora: wypisy z przeszłości”
– Józef Chrobak,Marek Wilk
To zbiór dokumentów i esejów ukazujących, jak pamięć i historia kształtowały estetykę Kantora.

„Moje okruchy Kantora” – Włodek Gąsiewski
Wspomnienia, wiersze i eseje Gąsiewskiego stanowią intymny zapis spotkań z Kantorem i jego sztuką.

***

Zachęcamy do odwiedzenia naszej biblioteki oraz zapoznania się  DŻS-ami   tzw. Ropczycanami - wyjątkowymi materiałami, które przybliżą Państwu postać Tadeusza Kantora i jego niezwykle dziwną sztukę.

Opracowała: Grażyna Woźny
4 kwietnia 2025 r. Ropczyce.

3 kwietnia  2025 roku w naszej bibliotece odbyło się spotkanie autorskie z okazji Międzynarodowego Dnia Książki dla Dzieci. Odwiedziła nas  Edyta Zarębska – autorka i ilustratorka bajek i opowiadań dla dzieci oraz Robert Zarębski – muzyk i animator. Podczas spotkania pisarka opowiedziała słuchaczom historię z dzieciństwa, o tym, że warto mieć marzenia i dążyć do ich realizacji,   a często kierunek marzeń i drogę odnajdujemy  w książkach.

Nie zabrakło bajek głośno czytanych przez Pana Roberta oraz piosenek przy muzyce. Wszystko po to, aby zachęcić najmłodsze pokolenie do czytania książek oraz odwiedzin w bibliotece. Dzieciaki bawiły się świetnie i aktywnie brały udział w zabawach.

Na zakończenie spotkania dzieci mogły zakupić książki Pani Edyty Zarębskiej oraz otrzymać autograf. Jeszcze raz dziękujemy za fantastyczne spotkanie, które było pełne wrażeń, emocji i świetnej zabawy!

W ramach nowego cyklu „Wielcy duchem” przybliżamy, naszym P.T. czytelnikom, sylwetki wybitnych osób związanych z Ropczycami i okolicą. W marcu zapraszamy do poznania  losów Wilhelma Mehoffera i jego związku z Ropczycami i Ziemią Ropczycką.

WILHELM MEHOFFER (1825-1873)

Starosta powiatu ropczyckiego w latach 1861-1866

Z okazji 200. rocznicy urodzin Wilhelma Mehoffera prezentujemy notę biograficzną prawnika i urzędnika państwowego, który zapisał się na kartach historii regionu nie tylko dzięki swojej działalności zawodowej, ale także jako ojciec jednego z najwybitniejszych polskich artystów Młodej Polski – Józefa Mehoffera.

Mehofferowie w Ropczycach

Wilhelm Mehoffer zapisał się w historii Galicji zachodniej jako ceniony prawnik i urzędnik państwowy, pełniący ważne funkcje administracyjne i sądowe w drugiej połowie XIX wieku. Jego działalność w Ropczycach stanowi kluczowy rozdział zarówno w dziejach zachodnio-galicyjskiego miasta, jak i w historii jego rodziny.

 W 2025 roku przypada 200. rocznica urodzin Wilhelma Mehoffera, co stanowi wyjątkową okazję do przypomnienia i uczczenia jego wkładu w rozwój administracji galicyjskiej oraz roli, jaką odegrał jako ropczycki starosta i prezes sądu. Jego historia jest nierozerwalnie związana zarówno z reformami administracyjnymi w monarchii austro-węgierskiej, jak i z narodzinami polskiej sztuki modernistycznej, za sprawą jego syna - Józefa Mehoffera.

Tło rodzinne

Wilhelm Mehoffer urodził się w roku 1825 w Stanisławowie w Galicji Wschodniej. Zmarł 12 września 1873 w Krakowie. Był synem Josepha Edlera von Mehoffera (1786-1844) i Magdaleny von Weissenbach (1798-1890) z Czerniowiec. Miał siedmioro rodzeństwa. Uczęszczał do niemieckojęzycznego gimnazjum we Lwowie. Podobnie jak rodzeństwo znakomicie mówił po niemiecku, co potwierdzają jego bardzo dobre oceny w gimnazjum. Studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim, wówczas niemieckojęzycznym. Tutaj nawiązał koleżeńskie stosunki z polskimi studentami, dzięki temu nauczył się języka polskiego.

Od 1854 roku był auskultantem przy Sądzie Krajowym we Lwowie.

Jego ojcem był Joseph Mehoffer (1786-1844), człowiek o szerokich horyzontach - dziennikarz, statystyk, topograf i prawnik. Joseph pełnił wysokie funkcje urzędnicze w Galicji po 1815 roku, będąc między innymi naczelnikiem okręgów sądeckiego, wadowickiego i lwowskiego. Był osobą o szerokich zainteresowaniach kulturalnych i naukowych - współzakładał i redagował niemieckojęzyczne czasopisma lwowskie poświęcone literaturze, historii, geografii, statystyce i etnografii. Jego działalność przyczyniła się do rozwoju życia kulturalnego w Galicji, a wśród jego współpracowników znaleźli się wybitni polscy autorzy. Joseph posiadał również talent artystyczny i malował pejzaże w stylu romantycznym - zamiłowanie do sztuki przekazał zapewne kolejnym pokoleniom rodziny.

Wilhelm Mehoffer kontynuował tradycje rodzinne, wybierając karierę prawniczą i urzędniczą. Poślubił Aldonę z domu Polikowską, pochodzącą z polskiej szlachty pieczętującej się herbem Junosza, co może świadczyć o stopniowej polonizacji rodziny Mehofferów.

Działalność w Ropczycach jako starosta powiatowy (1861-1866)

Kariera Wilhelma Mehoffera osiągnęła punkt zwrotny w 1861 roku, gdy objął on prestiżowe stanowisko starosty ropczyckiego. Ropczyce były wówczas jednym z ważniejszych ośrodków administracyjnych w Galicji zachodniej, a urząd starosty wiązał się z ogromną odpowiedzialnością za rozwój całego powiatu.

W okresie pięcioletnich rządów Mehoffera jako starosty (1861-1866), Ropczyce przeżywały czas istotnych przemian. Miasto liczyło wówczas ponad 3029 mieszkańców, z czego ponad tysiąc osób było wyznania mojżeszowego, co nadawało miastu wielokulturowy charakter. Burmistrzem Ropczyc był w tym czasie Michał Pragłowski, z którym Mehoffer blisko współpracował w zarządzaniu sprawami miejskimi.

Jako starosta, Wilhelm Mehoffer nadzorował administrację całego powiatu ropczyckiego, dbając o prawidłowe funkcjonowanie lokalnych urzędów, pobór podatków, sprawy bezpieczeństwa publicznego oraz reprezentując interesy cesarstwa habsburskiego. Jednocześnie musiał rozwiązywać problemy lokalne, pośrednicząc między władzami centralnymi a społecznością lokalną.

Mehoffer zarządzał powiatem ropczyckim w burzliwym okresie politycznym - po upadku powstania styczniowego w 1863 roku i w czasie stopniowej liberalizacji polityki Wiednia wobec Galicji. Ten okres wymagał od starosty szczególnych umiejętności dyplomatycznych i administracyjnych.

Prezes Sądu Powiatowego w Ropczycach (1867-1870)

Rok 1867 przyniósł kolejną reformę administracyjną rządu austriackiego, która oddzieliła administrację od wymiaru sprawiedliwości. W wyniku tych zmian Wilhelm Mehoffer zakończył pracę na stanowisku starosty, a jego miejsce zajął Józef Hordyński, radca Namiestnictwa.

Reforma ta otworzyła jednak przed Wilhelmem nowe możliwości kariery. Doceniając jego prawnicze wykształcenie i doświadczenie administracyjne, władze austriackie powierzyły mu stanowisko prezesa nowo utworzonego sądu powiatowego w Ropczycach. Funkcja ta była dowodem uznania dla jego kompetencji oraz zaufania, jakim darzyły go władze centralne.

Jako prezes sądu powiatowego w latach 1867-1870, Wilhelm Mehoffer odgrywał kluczową rolę w kształtowaniu lokalnego wymiaru sprawiedliwości. Sąd powiatowy w Ropczycach zajmował się sprawami cywilnymi i karnymi mniejszej wagi, a także pełnił funkcję sądu opiekuńczego i hipotecznego. Mehoffer musiał zatem rozstrzygać w sprawach dotyczących sporów majątkowych, ustanawiania opiek nad małoletnimi czy ksiąg gruntowych.

W czasie swojej prezesury Wilhelm Mehoffer organizował pracę nowo utworzonego sądu, dbał o właściwe stosowanie procedur i interpretację przepisów, a także nadzorował podległy mu personel sądowy. Jego prawnicze wykształcenie i doświadczenie administracyjne zdobyte na stanowisku starosty z pewnością były pomocne w sprawowaniu tej funkcji.

Równolegle do pracy w sądzie, Wilhelm Mehoffer pozostał aktywny w życiu publicznym Ropczyc, pełniąc funkcję członka Rady i Wydziału Powiatowego. Ta podwójna rola - sędziego i samorządowca - pozwalała mu na szersze oddziaływanie na życie społeczne i gospodarcze regionu.

Ropczyce za czasów Wilhelma Mehoffera

Czas urzędowania Wilhelma Mehoffera w Ropczycach, najpierw jako starosty, a później prezesa sądu, to okres istotnych przemian w życiu tego galicyjskiego miasteczka. W tym czasie Ropczyce, mimo prowincjonalnego charakteru, stanowiły ważny ośrodek administracyjny i handlowy regionu.

Miasto miało zróżnicowaną strukturę etniczną i wyznaniową - obok katolickiej większości polskiej funkcjonowała liczna społeczność żydowska, stanowiąca ponad jedną trzecią mieszkańców. Ta wielokulturowość wpływała na charakter miasta, jego gospodarkę i życie codzienne.

Jako urzędnik cesarski wysokiego szczebla, Wilhelm Mehoffer był niewątpliwie jedną z najważniejszych osób w lokalnej społeczności. Jego pozycja stawiała go w centrum życia publicznego, a decyzje podejmowane najpierw jako starosty, a później prezesa sądu, miały bezpośredni wpływ na funkcjonowanie miasta i powiatu ropczyckiego.

Podczas urzędowania Mehoffera Ropczyce musiały mierzyć się z typowymi dla galicyjskich miast problemami - ubóstwem znacznej części mieszkańców, niedostateczną infrastrukturą, trudnościami gospodarczymi. Jako przedstawiciel władzy cesarskiej Wilhelm Mehoffer realizował politykę Wiednia, jednocześnie musiał jednak uwzględniać lokalne uwarunkowania i potrzeby.

Życie rodzinne w Ropczycach

To właśnie w Ropczycach, podczas sprawowania przez Wilhelma funkcji prezesa sądu powiatowego, 19 marca 1869 roku urodził się jego trzeci syn - Józef. Ten fakt na zawsze związał nazwisko Mehofferów z historią tego małopolskiego miasta. Józef Mehoffer, który spędził w Ropczycach tylko pierwszy rok życia, stał się później jednym z najwybitniejszych artystów okresu Młodej Polski, cenionym malarzem, witrażystą i grafikiem.

Rodzina Mehofferów mieszkała w Ropczycach przez 13 lat przy ul. NMP 8. Dom był wybudowany ok. 1850 roku z drewna. Zrębowy, węgłowany na obłap (ostatki wystają równo), oszalowany deskami w pionie, parterowy, niepodpiwniczony, na podmurówce kamiennej, na planie litery „L” (węgielnicy), dwutraktowy. Dach wielospadowy pokryty blachą (okapy wydatne, podparte na ostatkach belek stropowych). Po wyjeździe Mehofferów z Ropczyc kolejnymi właścicielami parceli byli, m.in.: Szczepanek Jan i Wiktoria (1874),  Piotrowska Olga (1886), Cichocka Emilia i Maria, (1901-1920). Dziś dom ten już nie istnieje.

Między kulturą niemiecką a polską

Wilhelm Mehoffer był człowiekiem, który potrafił żyć w harmonii z kulturą niemiecką i polską. Wpływ na jego postawę miał ojciec, Joseph von Mehoffer, który był pośrednikiem między tymi dwiema kulturami, tłumacząc polskie teksty na niemiecki i publikując je w niemieckojęzycznej prasie.

Wilhelm, choć wychowany w tradycji niemieckiej, stopniowo asymilował się z polskim środowiskiem – najpierw podczas studiów, później zaś w trakcie pracy w Ropczycach. Zacieśnienie jego związków z kulturą polską nastąpiło po ślubie w 1865 roku z siedemnastoletnią Aldoną Polikowską, z którą doczekał się czworga synów: Eugeniusza (ur. 1857), Alfreda (ur. 1859), Józefa (ur. 1869) oraz Wilhelma (ur. 1874). Józef Mehoffer, miał zaledwie cztery lata, gdy jego ojciec zmarł w 1873 roku, pozostawiając rodzinę w trudnej sytuacji materialnej.

Postawa wobec Powstania Styczniowego

Na kartach historii Wilhelm Mehoffer zapisał się także jako człowiek przychylny niepodległościowym dążeniom Polaków. W czasie powstania styczniowego wykazywał dużą wyrozumiałość wobec działań patriotycznych mieszkańców Ropczyc. W granicach swoich kompetencji starał się łagodzić represje – ostrzegał o planowanych rewizjach i możliwych denuncjacjach, co niewątpliwie pomogło wielu lokalnym działaczom uniknąć konsekwencji.

Przeniesienie do Krakowa i dalsza kariera

Pod koniec 1870 roku, po trzech latach kierowania sądem powiatowym w Ropczycach, Wilhelm Mehoffer otrzymał awans do godności cesarsko-królewskiego radcy Sądu Krajowego w Krakowie. To prestiżowe stanowisko było dowodem uznania dla jego kompetencji i dotychczasowej służby.

Przeprowadzka do Krakowa oznaczała dla Mehofferów nie tylko zmianę miejsca zamieszkania, ale również awans społeczny i zawodowy. Kraków, jako dawna stolica Polski i ważny ośrodek kulturalny Galicji, oferował rodzinie znacznie większe możliwości niż prowincjonalne Ropczyce. Dla małego Józefa Mehoffera przeprowadzka do Krakowa miała ogromne znaczenie - dorastanie w tym mieście, bogatym w zabytki i tradycje artystyczne, ukształtowało jego wrażliwość estetyczną i wpłynęło na wybór drogi życiowej.

 WILHELM MEHOFFER – URZĘDNIK, OBYWATEL, ŚWIADEK PRZEMIAN ROPCZYC

Wilhelma Mehoffera w Ropczycach, zarówno jako starosty, jak i prezesa sądu powiatowego, stanowi ważny rozdział w historii tego miasta. Przez niemal dekadę (1861-1870) był jednym z kluczowych przedstawicieli władzy w powiecie ropczyckim, wpływając na funkcjonowanie administracji iwymiaru sprawiedliwości.

Jego kariera ilustruje zmiany ustrojowe i administracyjne zachodzące w monarchii habsburskiej w II połowie XIX wieku. Wilhelm Mehoffer reprezentował austriacki aparat państwowy, jednocześnie będąc częścią lokalnej elity i świadkiem przemian zachodzących w galicyjskim społeczeństwie.

Choć sam Wilhelm Mehoffer pozostaje w cieniu swojego wybitnego syna, jego życie i kariera stanowią istotny element nie tylko historii administracji galicyjskiej i dziejów Ropczyc, ale także przemian społecznych i kulturowych zachodzących na ziemiach polskich pod zaborem austriackim. Rodzina Mehofferów jest doskonałym przykładem stopniowej polonizacji niemiecko-austriackich rodzin urzędniczych w Galicji, procesu, który miał znaczący wpływ na kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa polskiego.

Dziedzictwo

Wilhelm von Mehoffer zmarł 12 września 1873 roku w Krakowie. Choć jego życie zakończyło się przedwcześnie, pozostawił po sobie nie tylko istotny wkład w rozwój administracji i sądownictwa Ropczyc, ale również spuściznę rodzinną, której najbardziej znanym przedstawicielem jest jego syn Józef Mehoffer – wybitny artysta i twórca epoki Młodej Polski.

Dziś pamięć o Wilhelmie Mehofferze zasługuje na szczególne miejsce w historii Ropczyc jako przykład urzędnika, który potrafił łączyć odmienne tradycje i działać na rzecz lokalnej społeczności, nawet w trudnym okresie narodowej niewoli.

Opracowała Grażyna Woźny

Na podstawie:

Bieńkowski W., Joseph von Mehoffer [w:] Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, red. L. Santifaller; E. Obermayer-Marnach, Graz - Böhlau 2005.

Rabizo-Birek M., O dziwnego ogrodu do Ogrójca. Uwagi o twórczości Józefa Mehoffera
[w:] J. Ambrozowicz, Józef Mehoffer. Artysta dwóch epok, Rzeszów 2010.

Röskau-Rydel I., Niemiecko-austriackie rodziny urzędnicze w Galicji 1772-1918, Kraków 2011.

Tabasz W., Sądownictwo na Ziemi Ropczyckiej, Ropczyce 2006.

Woźny G., Luminarz z Ziemi Ropczyckiej, „Poradnik Bibliotekarza” 2009, nr 6.

Woźny G., Profesorowie i uczeni Ziemi Ropczyckiej, Ropczyce 2022.

 Kocój M., Historia - https://ropczyce.sr.gov.pl/historia.html

Galicja była dla Niemców małą ojczyzną - https://dziennikpolski24.pl/galicja-byla-dla-niemcow-mala-ojczyzna/ar/3188594