List Felicji Piekarskiej z 1947 roku jako źródło do badań nad recepcją twórczości Józefa Mehoffera po II wojnie światowej

Ropczycanin z urodzenia - Józef Mehoffer (1869–1946) – Mistrz Secesji, przedstawicieli Młodej Polski, pozostawił po sobie nie tylko bogaty dorobek artystyczny, ale również sieć oddanych odbiorców i przyjaciół. Po jego śmierci w 1946 roku, pamięć o artyście była pielęgnowana przez osoby z jego najbliższego otoczenia – w tym przez wdowę oraz Felicję Piekarską, autorkę listu będącego przedmiotem niniejszego tekstu.

List datowany na 25 lutego 1947 roku, napisany w Warszawie, został skierowany do nieznanego z nazwiska adresata [prawdopodobnie do Mieczysława Iwańskiego], wcześniej państwo Mahofferowie utrzymywali ożywione kontakty, a który prawdopodobnie przesłał wyrazy uznania dla artysty i  wspomnienie po śmieci Józefa Mehoffera.

Treść listu

Omawiany list zachowany jest w formie odręcznej, na papierze listowym, z czytelną datą i miejscem sporządzenia.
Oto jego pełna treść:

           Warszawa, 25.II.47

Łaskawy Panie!

Stan zdrowia P[ani] Mehofferowej nie jest ani ciężki, ani na razie niebezpieczny, ale z powodu ogólnej słabości ogranicza ona życie towarzyskie i korespondencję do koniecznego minimum.

Niech więc Pan nie przypuszcza nic złego, zwłaszcza jakiejś niechęci z jej strony. Samą wzrusza ją bardzo cześć, jaką Pan składa pamięci Józefa Mehoffera, życzy też Panu i Pańskiej Rodzinie jak najlepiej.

Serdeczne pozdrowienia łącząca od niej i od siebie

                                                          Felicja Piekarska

****

Felicja Piekarska jako strażniczka pamięci

List, choć krótki, zawiera kilka warstw znaczeniowych: informację o stanie zdrowia żony artysty, emocjonalne odniesienie do pamięci o Józefie Mehofferze oraz próbę podtrzymania więzi korespondencyjnej mimo ograniczeń wynikających z realiów powojennych.

Rola Felicji Piekarskiej – osoby  mało znanej w historii sztuki – jawi się w tym dokumencie jako szczególnie istotna. Nie tylko pełniła funkcję pośredniczki korespondencyjnej, ale także troszczyła się o utrzymanie relacji między bliskimi artysty a osobami z zewnątrz. Jej słowa mają wymiar nie tylko grzecznościowy, ale też symboliczny – są swego rodzaju aktem „zarządzania pamięcią” o artyście w sposób społecznie aktywny.

Korespondencja jako źródło pamięci kulturowej

List Felicji Piekarskiej należy analizować w szerszym kontekście epistolografii jako nośnika pamięci kulturowej. W Polsce Ludowej końca lat 40. XX  listy były nie tylko formą prywatnego kontaktu, lecz także sposobem uczestniczenia w kulturze – utrzymywania wspólnoty pamięci, podtrzymywania tożsamości i przekazywania emocji. Ten konkretny dokument stanowi świadectwo, że nawet w zrujnowanej Warszawie pamięć o Józefie Mehofferze była żywa i budziła emocje.

Znaczenie listu jako źródła historycznego

Z punktu widzenia instytucji bibliotecznych i muzealnych, list ten posiada potencjał ekspozycyjny i dokumentacyjny:

• może być prezentowany w ramach wystaw poświęconych rodzinie Mehofferowi jako dowód społecznego rezonansu jego twórczości,
• może uzupełniać archiwum korespondencji artysty i jego rodziny,
• stanowi materiał do badań nad mechanizmami upamiętniania w kulturze polskiej po II wojnie światowej.

Świadectwo, pamięci o Józefie Mehofferze i roli kobiet w zachowaniu dziedzictwa

List Felicji Piekarskiej, choć niepozorny w formie, jest cennym świadectwem powojennych praktyk pamięci oraz dowodem na głęboki szacunek, jakim darzono Józefa Mehoffera po jego śmierci. Pokazuje również znaczenie, jakie miały osoby stojące w cieniu wielkich artystów – kobiety, opiekunki, przyjaciółki – które czuwały nad duchowym dziedzictwem i symbolicznym trwaniem ich obecności w życiu społecznym.

                                               Opracowała Grażyna Woźny – starszy kustosz MiPBP w Ropczycach

                                                                                                                         Ropczyce, 10 lipca, 2025 r.

Zobacz kolekcję książek odnoszących się do Józefa Mehoffera:

 „LUMINARZ Z ROPCZYCKIM RODOWODEM . Józef Mehoffer (1869–1946) był wybitnym polskim malarzem, grafikiem i scenografem, związanym z okresem Młodej Polski. Choć urodził się w Ropczycach, jego twórczość i działalność artystyczna były głównie związane z Krakowem. Mehoffer zasłynął przede wszystkim jako autor witraży, z których najbardziej znane znajdują się w katedrze św. Mikołaja we Fryburgu. Jego ojciec, Wilhelm Mehoffer, pełnił funkcję starosty w Ropczycach w latach 1861-1866”– katalog 

W czwartkowe przedpołudnie 3 lipca kolejne wakacje przywitaliśmy jak zwykle na wesoło. Na pikniku bawiło się koło setki dzieci. Przedszkolaki z Wesołka, Przedszkola Nr 1 i nasi wierni czytelnicy razem z Naszym Tygryskiem podejmowali wyzwania w różnych zabawach i konkurencjach. Mimo upału dzieci świetnie się bawiły, a na zakończenie były pyszne kiełbaski z grilla.

W kręgu słów i wspomnień

W ciepłym blasku popołudniowego czerwcowego słońca, które delikatnie przesączało sięprzez okna, zebrały się uczestniczki Dyskusyjnego Klubu Książki, aby dyskutować na temat  książki „Dymna” Elżbiety Baniewicz. 26 czerwca, tuż przed wakacjami, atmosfera tego wyjątkowego spotkania tchnęła szczególną magią – w powietrzu unosił się zapach świeżo parzonej kawy, a stolik zdobiony bukietem  ropczyckich róż zapraszał do intymnych rozmów o literaturze i życiu.

Biografia jako zwierciadło duszy

Centralnym punktem spotkania stała się książka „Dymna" – poruszająca biografia, która jak pryzmat rozbija światło na barwy ludzkich doświadczeń. Uczestniczki, niczym badaczki ludzkiej natury, zagłębiały się w meandry życia Anny Dymnej, odkrywając w jej historii nici, które splatają się w wielobarwną tkaninę egzystencji artystki.

Każda z pań wniosła do dyskusji swoją wrażliwość i osobiste refleksje. Słowa płynęły jak górski strumień – czasem wartko i żywiołowo, kiedy indziej spokojnie i zadumanie.

W tej symfonii głosów wybrzmiały nuty podziwu dla bohaterki książki, której życie stało się świadectwem niezłomności ludzkiego ducha i troski o osoby niepełnosprawne.

Światło w mroku – wspomnienia z „Mimo wszystko"

Szczególną ciszę zapadła, gdy panie dzieliły się wspomnieniami z wizyty w ośrodku „Mimo wszystko". Warto zauważyć, że Fundacja „Mimo Wszystko” – organizacja pożytku publicznego z siedzibą w Krakowie, zajmująca się dorosłymi osobami niepełnosprawnymi intelektualnie oraz pozostającymi w trudnej sytuacji życiowej z innych przyczyn.

Te opowieści, przepełnione ciepłem i wzruszeniem, malowały obraz Anny  Dymnej jako osoby, która potrafiła nieść światło tam, gdzie panował mrok niepewności.

W słowach uczestniczek pobrzmiewa echo śmiechu i szczęścia, które Anna Dymna zostawiała za sobą, a które wspólnie odkrywałyśmy na kartach książki „Dymna”. Każda anegdota, każde wspomnienie to jak perła na nici pamięci – drobne, ale bezcenne świadectwa tego, jak jedna osoba może odmienić życie wielu innych.

Aktorstwo jako most między światami

Dyskusja, niczym rzeka wijąca się przez krajobraz myśli, przeniosła uczestniczki w świat refleksji nad sztuką aktorską. Panie z pasją rozwodzili się nad magią teatru i filmu, która potrafi przełamywać mury uprzedzeń i budować mosty między różnymi światami. W ich słowach pobrzmiewa głęboka prawda – aktorstwo to nie tylko zawód, to misja, sposób na dotknięcie serc i umysłów widzów – to wszystko czyniła i czyni Dymna.

Anna Dymna jawi się w tych rozmowach jako prawdziwa ambasadorka ludzkiej różnorodności, która swoją sztuką i życiem pokazywała, że niepełnosprawność nie jest barierą, lecz jedynie inną ścieżką do osiągnięcia pełni człowieczeństwa.

Zapowiedź kolejnych literackich wędrówek

Gdy Spotkanie chyliło się ku końcowi, uczestniczki z entuzjazmem planowały kolejne spotkanie. Tym razem bohaterką dyskusji będzie Róża Luksemburg – postać równie fascynująca, co kontrowersyjna, której życie i myśl społeczno-polityczna wciąż inspirują kolejne pokolenia. To zapowiedź kolejnej intelektualnej podróży, która z pewnością przyniesie równie bogactwo refleksji i odkryć.

Serdecznie zapraszamy wszystkich miłośników literatury do dołączenia do tego wyjątkowego grona. Książkę „Dymna” i „Róża Luksemburg” można wypożyczyć w Czytelni MiPBP w Ropczycach u koordynatora – wstęp na spotkanie jest całkowicie wolny.

Epilog w blasku literackiej wspólnoty

Spotkanie na temat Anny Dymnej to było więcej niż dyskusja o książce – to była prawdziwa celebracja tego, co najpiękniejsze w ludzkiej naturze: empatii, mądrości i chęci dzielenia się pięknem słowa pisanego. Każda z uczestniczek opuszczała to miejsce wzbogacona o nowe perspektywy, z sercem pełnym inspiracji i nadziei.

W świecie, który często zdaje się pędzić bez refleksji, takie spotkania przypominają nam o fundamentalnej potrzebie wspólnoty, dialogu i wspólnego poszukiwania prawdy ukrytej między wierszami ludzkich historii. To właśnie w takich momentach literatura objawia swoją największą moc – zdolność łączenia serc i umysłów.

                                                                                               Grażyna Woźny, Czytelnia